1. D. S. ve Ku.. S. 3

Ancak Rusya'da 1917'dde devrim çıkıp, Rusya savaştan çekilince Ermenistan kurulması fikri yeniden gündeme geldi. Rusya ise, Brest-Litowsk Antlaşması'nı imzalayarak savaştan çekilmeden önce, Lenin ve Stalin imzası ile Pravda Gazetesi'nde 13 Ocak 1918 tarihinde bir Decret (Bildiri) yayımladı. "Türk Ermenistan'ından Rus askerlerinin çekilmesinden sonra güvenlik için Ermeni milisleri kurulup silahlandırılması, Ermeni göçmenlerin yerine dönmeleri" gibi hükümler taşıyan bu bildiri, Rusya'nın ileriki emellerini gösteriyordu. Çünkü devrimi başarabilmek isteyen Sovyetler Birliği Brest-Litowsk'u istemeyerek imzalamışlardır. Osmanlı Devleti 30 Ekim 1918'de Mondros Ateşkes Antlaşması ile savaştan çekildi. Antlaşmanın İngilizce metninde, Kafkasya'nın Türklerce boşaltılması yanı sıra 24. maddede "Altı Ermeni Vilayeti'nde ayaklanma çıktığı taktirde buraların işgal hakkının saklı olduğu " yazılı idi. Diğer yandan İngilizlerin etkisi ile İstanbul'da Ermeni tehciri suçlusu aranmaya başlandı. 8 Nisan'da Boğazlayan Kaymakam'ı Kemal Bey suçlu ilan edilerek bu mahkeme kararıyla idam edildi. Damat Ferit Paşa'nın kurduğu Nemrut Mustafa Paşa Divan-ı Harbi Talat, Enver ve Cemal Paşaları gıyaben idama mahkum etti. Oysa tüm Osmanlı Arşivi İngilizlerin elindeydi. Tehcir konusunda suç unsuru bulamadılar. Hatta Osmanlı Hariciye Nazırı (Dışişleri Bakanı) 18 Şubat 1919 günü Danimarka, Hollanda, İsveç ve İspanya Hükümetleri'ne başvurarak tehcir konusunu araştıracak tarafsız bir komisyon kurulmasının düşünüldüğünü ve ikişer temsilci görevlendirilmesini istedi. İngiliz sansürü bu telgrafları duyurmayınca, ilgili devletlerin komisyona katılmalarını engelleme yoluna gitti. Ermeni Tehciri konusunda suç ve suçlu aramak çalışmaları sonuçsuz kaldı. Osmanlı Devleti'nde yaşamış olan Amerikan Konsolosları'nın da ellerinde belge bulunmadığı anlaşıldı. Malta'ya sürgüne gönderilmiş olan İttihatçılar için bu yolda suçlayıcı delil bulunmadığı kesinlik kazandı. Sonunda Malta'da tutuklu Türklerle, Osmanlı Devleti'nde tutuklu bulunan İngilizlerin mübadelesiyle de (takas) konu kapandı. Ermenilerin 1920 yılında yayınladıkları "Ermeni Katliamı" rapor ve kitapları gerçek olmadığı için etkisiz kaldı.

Ermeniler, Osmanlı Devleti'nin çöktüğünü görerek İngiltere'nin desteği ile bir Ermenistan kurabilecekleri umuduyla yeniden harekete geçtiler. 12 Şubat 1919'da Paris Barış Konferansı'na başvurarak, Kilikya dahil, Doğu Anadolu'da bir Ermenistan kurulmasını, tehcir suçlularının cezalandırılmasını ve Ermenistan'ın büyük devletlerden birinin "Manda" sına verilmesini istediler. A.B.D. Başkanı Wilson Manda konusunda eğilimli görünüyordu. Lloyd George, Ermeni isteklerini "Ermeni Masalı" olarak kabul ettiği halde isteklerini ciddiye aldı. Doğu Anadolu'ya bir komisyon gönderilmesi kararlaştırıldı. Fakat Fransa ve İngiltere bu komisyona katılmayınca A.B.D. yalnız kaldı. General Harbord başkanlığındaki komisyon Doğu Anadolu'yu gezdi. Gerek King-Crane Komisyonu'nun, gerekse Harbord'un raporları Ermeni Mandası konusunda A.B.D. Kongresi'ni etkiledi ve Monroe Doktrini'ne dönen A.B.D. manda önerisini reddetti. General Harbord raporunda Ermenilerin hiçbir zaman ve hiçbir yerde çoğunluk olmadıklarını bildirmişti. Ermeni mandasının A.B.D.'ye büyük bir ekonomik ve askeri yük getireceği de belirtilmişti. Ermeniler diğer yandan İtilaf Devletleri'ne ve İstanbul'daki temsilcilerine başvurarak, göç ettirilmiş bulunan Ermenilerin İtilaf askerlerinin koruyuculuğunda Doğu Anadolu'ya döndürülmesini istediler. Fakat hiçbiri bunu kabul etmedi. Ancak Paris Barış Konferansı'nda, İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti'ne Sevr Antlaşması'nı imzalattılar. Ölü doğan bu antlaşmaya göre, bağımsız Ermenistan kurulacağı kabul ediliyordu. Ermeniler diğer yandan, Doğu Cephesi'nde Türk kuvvetlerine ve köylerine saldırıyordu. Rusya'nın çekilmesinden sonra kurulan Ermeni Devleti'ne karşı 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir ileri harekat için T.B.M.M.'nden izin istedi. Fakat Türk-Sovyet ilişkilerinin durumu nedeniyle harekat Mustafa Kemal Paşa tarafından ertelendi. Kafkasya'yı boşaltmış bulunan Sovyetler, Rusya'nın savaş içinde yaptığı gizli antlaşmaları ilan ederek, emperyalist olmadıklarını göstermek istediler. Oysa, göç ettirilmiş Ermenilerin geri dönmesini ve Doğu Anadolu'nun Türk olan şehirlerinin kurulacak olan Ermenistan'a verilmesini istiyorlardı. Böylece Çarlık döneminin politikası uygulanarak, önce Ermenistan kurulacak,sonra yutulacak ve Sovyetler Doğu Anadolu'yu ele geçireceklerdi. Mustafa Kemal Paşa bu istekleri kabul etmediği gibi, Eylül sonunda Kazım Karabekir Paşa'ya da Ermeni harekatını başlatmasını bildirdi. Ermenilerin bağımsızlılık istekleri Sovyetleri de rahatsız edince Türkiye ve Sovyetler anlaştılar. Ermeniler Türk ordusu karşısında yenildiler ve Gümrü Antlaşması
(3 Aralık 1920) imza edildi. Türk tezini kabul eden Sovyetlerle de 16 Mart 1921'de Moskova Antlaşması imzalanarak sorun çözüldü. Bu olay Avrupa'da özellikle A.B.D.'nde Türkler ile komünistlerin Ermenistan'ı paylaştıkları şeklinde yorumlandı. Varolmayan Ermenistan'ın yağmalandığı propagandaları yapıldı.

Güney Doğu Anadolu'yu işgal eden Fransızlar, burada Ermenilerden polis teşkilatı kurdular. Ermeniler, Türklere zulüm ve hakaretlere başladılar. Türk polisi ve jandarması, serbest çalışmasın diye Fransız komutanların emrine verildi. Ermenilerin her çeşit hakaret ve onur kırıcı davranışlarına göz yumulunca Antep, Urfa, Maraş halkı ayaklandı ve Fransızlara karşı kahramanlık örneği yarattılar. 1921 yılında II. İnönü Zaferi'nden sonra Fransız politikası değişti ve Sakarya Zaferi'nden sonra da 20 Ekim 1921 tarihinde Ankara'da Türk-Fransız antlaşması imzalandı. Fransa, her iki tarafın elinde kalan topraklarda genel af ilan edileceği hükmünü kabul ettirerek, suçlu Ermeniler lehine son kozunu kullandı.

Türkiye Kurtuluş Savaşı'nda Yunanlıları ve onun arkasındaki İtilaf Devletleri'ni yenince 11 Ekim 1922'de Mudanya Ateşkesi imzalandı. Daha sonra Lozan'da gerçek barış sağlandı. Her iki metinde de Ermenistan konusundan söz edilmedi. Ermeniler Lozan Konferansı'na başvurdularsa da, artık zayıf bir Osmanlı Devleti değil, vatanını ve hakkını canıyla kanıyla kazanmış Türk Devleti vardı. Ermeni Devleti için toprak ayrılması önerilerini İsmet Paşa, Ermeni yurdu için ayrılacak bir karış dahi toprak bulunmadığını belirterek reddetti. 14 Aralık 1922'de yaptığı konuşmada Lord Curzon'un, Küçük Asya'daki 3.000.000 Ermeni'nin 130.000'e nasıl indiği sorusunu da İsmet Paşa, Türkiye tarihinde hiçbir zaman 3.000.000 Ermeni bulunmadığını, hatta dünyada bile bu kadar Ermeni bulunmadığını yabancı istatistiklere dayanarak ortaya koydu. Buna karşılık Balkanlar'da ve Doğu Anadolu'da son on yılda 2.500.000 Türk nüfusu azaldığını hatırlatarak bunların savaş kurbanları olduğuna dikkati çekti. İngilizlere, sömürgelerde ve İrlanda'da bağımsızlık vermesi gerektiği hatırlatıldı.

Uzun ve sert görüşmelerden sonra 24 Temmuz 1923'te Lozan Antlaşması imzalandı. Ermeni konusu artık uluslararası bir sorun olarak kapanmıştı. Ülke dışında olan Ermenilerin iki yıl içinde dönmeleri kabul edildi. Fakat dünyanın bir çok yerine dağılmış olan Ermeniler bu hakkı kullanmadılar. Osmanlı Devleti'nin çöküşü sırasında bir çok savaşlar ve ayaklanmalar oldu. Devletin içindeki uluslar özellikle son 150 yıl içerisinde çok sıkıntı çektiler. Fakat bu ulusların içinde en çok sıkıntı çeken, savaşlarda en çok kıyılan Türkler oldu. Osmanlı-Rus savaşları ve en son Balkan ve Birinci Dünya Savaşı'nda milyonlarca Türk öldü ve göç etti. Bugün bile Türklerin bulundukları ülkelerden Türkiye'ye göçleri devam etmektedir. Bu Ermeni olayı tek yönlü bir olay olan "Katliam" değil, olayların çıkması ve gelişmesinin bir sonucu olarak bir "Mukatele " dir. Yani karşılıklı öldürme ve devletin iç güvenliğini korumak için başvurduğu bir yer değiştirme olayıdır. Bu konuda dünyada hiçbir devletin Türkiye Cumhuriyeti'ni suçlamaya hakkı yoktur. Devletlerin bu konuda suçlayacakları bir liste yapılırsa, Türkiye bu listede hiç kuşkusuz Almanya, Rusya, İngiltere, Fransa, İtalya, A.B.D., Belçika ve daha bir çok ülkeden sonra gelir.

* Ergün AYBARS,Türkiye Cumhuriyeti Tarihi 1, Ege Ün. Basımevi, İzmir, 1986, ss 78-90

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI
(30 EKİM 1918)

İngiltere Devleti temsilcisi Amiral Calthrope ile Osmanlı Devleti temsilcisi Bahriye Nazırı Rauf Bey'in başkanlıklarında süren görüşmelerden sonra 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması hükümleri şöyleydi:

1.Çanakkale ve İstanbul Boğazları'nın açılması ve Karadeniz'e serbestçe geçiş, Çanakkale ve İstanbul Boğazları'nın İtilaf Devletleri tarafından işgali
2.Türk sularındaki tüm torpil tarlaları ile torpido ve kovan yerleri, diğer engellerin yerleri gösterilecek ve bunları taramak veya kaldırmak için istenildiğinde yardım edilecektir.
3.Karadeniz'de bulunan torpil yerleri hakkındaki bilgiler verilecektir.
4.İtilaf Devletleri'nin savaş esirleri ile Ermeni esirleri, tutukluları İstanbul'da toplanacak ve kayıtsız koşulsuz İtilaf Devletleri'ne teslim edilecektir.
5.Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması için gerekli görülecek askeri kuvvetten başkası hemen terhis edilecek. (İşbu askeri kuvvetin sayısı durumu İtilaf Devletleri tarafından Osmanlı Devleti ile görüşüldükten sonra kararlaştırılacaktır.)
6.Osmanlı kara sularında güvenlik ve buna benzer konular için kullanılacak küçük gemiler dışında, Osmanlı sularında veya Osmanlı Devleti tarafından işgal edilen sularda bulunan bütün savaş gemileri teslim olunup Osmanlı liman veya limanlarında tutuklu bulundurulacaktır.
7.İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edici bir durum olduğunda herhangi bir strateji noktasını işgal hakkına sahip olacaklardır.
8.Bugün Osmanlı Devleti işgali altında bulunan bütün liman ve demiryollarından İtilaf Devletleri gemilerinin yararlanması ve İtilaf Devletleri'yle savaş halinde bulunanlara karşı kapalı bulundurulması. Osmanlı Devleti gemileri de ticaret ve ordunun terhisi konusunda buna benzer koşullarda yararlanacaklardır.
9.İtilaf Devletleri, Osmanlı Devleti'ne ait tersane ve limanlardaki bütün gemi onarım ve araçlarını kullanacaklardır.
10.Toros Tünelleri'nin İtilaf devletleri tarafından işgali
11.İran'ın kuzeybatı bölgesindeki Osmanlı Devleti kuvvetlerinin derhal savaştan önceki sınır gerisine çekilmesi konusunda önceden verilen emir uygulanacaktır. Kafkasya ötesinde önceleri Osmanlı kuvvetleri tarafından bir bölümü boşaltılan yerlerin geri kalan bölümü de İtilaf Devletleri tarafından yerinde incelenerek, istenirse boşaltılacaktır.
12.Hükümet haberleşmeleri dışındaki telsiz ve kablolar İtilaf Devletleri memurları tarafından denetlenecektir.
13.Denizciliğe, askerliğe ve ticarete ait maddelerin ve malzemelerin tahrip edilmesi önlenecektir.
14.Osmanlı Devleti'nin gereksinimi karşılandıktan sonra geri kalan kömür, akaryakıt ve deniz gereçleri satın alınacak, bunların hiçbiri dış ülkelere satılmayacaktır.
15.Tüm demiryolları İtilaf Devletleri subaylarının denetimine verilecektir. Bu demiryolları arasında halen Osmanlı Devleti'nin denetiminde bulunan Kafkas Demiryolları dahildir.İşbu Kafkas hatları serbest ve tam olarak İtilaf Devletleri memurlarının idaresi altına verilecektir. Halkın gereksiniminin karşılanması göz önünde tutulacaktır. Bu maddeye Batum'un işgali dahildir. Osmanlı Devleti Batum'un işgaline karşı koymayacaktır.
16.Hicaz, Yemen, Asir, Suriye ve ırak'ta bulunan Muhafız Kıtaları, en yakın İtilaf Devleti komutanına teslim olunacaktır. Kilikya'da bulunan kuvvetlerin düzeni koruması için gerekli sayıdan çoğu 5. maddedeki koşullara uyularak, kararlaştırılacak şekilde geri çekilecektir.
17.Trablus ve Bingazi'de bulunan Osmanlı Devleti Subayları en yakın İtalyan kuvvetlerine teslim olacaklardır. Osmanlı Devleti, teslim emrine uymadıkları taktirde, bunlarla haberleşmeyi ve yardımı kesmeyi kabul eder.
18.Mısratada dahil olmak üzere Trablus ve Bingazi'de işgal edilen limanların en yakın İtilaf muhafız kıtalarına teslimi gerekmektedir.
19.Alman, Avusturya deniz, kara ve sivil memurların ve uyruklarının bir ay içinde ve uzak yerlerde bulunanların bir aydan sonraki en kısa zamanda Osmanlı Devleti'ni terk etmeleri
20.Beşinci madde gereğince terhis edilecek Osmanlı Devleti kuvvetlerine ait donanım, silahlar ve cephane taşıma araçlarının kullanılmasına ait verilecek emirlere uyulacaktır.
21.İtilaf Devletleri'nin çıkarlarını korumak için İaşe Nezaretinde İtilaf temsilcisi bulundurulacak ve kendilerine bu yolda gerekli görülen bütün bilgiler verilecektir.
22.Osmanlı savaş esirleri İtilaf Devletleri'nce tutulacaktır. Sivil savaş esirleri ile askerlik yaşları dışında olanların bırakılması göz önünde bulundurulacaktır.
23.Osmanlı Devleti İttifak Devletleri ile tüm ilişkisini kesecektir.
24.Vilayet-i Sitte'de (altı ilde: Erzurum,Van, Harput(Elazığ), Diyarbakır, Sivas, Bitlis) karışıklık çıktığında bu illerin herhangi bir bölümünün ele geçirilmesi hakkını İtilaf Devletleri saklı tutar.
25.İtilaf Devletleri ile Osmanlı Devleti arasında çatışma 1918 yılı Ekiminin otuz birinci günü yerel saatle öğle zamanı kesilecektir.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI'NIN ÖNEMİ

Bu ateşkes antlaşmasının hükümleri gereğince Osmanlı Devleti fiilen tarihe karışıyordu. Çünkü, bu bir ateşkes değil kayıtsız koşulsuz bir teslim belgesi idi. Yaklaşık sekiz yıl savaştan sonra, bir zamanların muhteşem Osmanlı Devleti perişan bir şekilde yenilmiş, orduları dağılmış, morali çökmüş, savaşlarda büyük insan kayıplarına uğramış, kaynakları tükenmiş, galiplerin kendisi hakkında vereceği karara razı ve kadere boyun eğmiş bir görünümdeydi. Ordu dağılıyor, silah, cephane ve ulaşım yolları ile tüm haberleşme araçları ve liman, tersaneler İtilaf Devletleri'nin denetimine bırakılıyordu. İtilaf Devletleri'ne, 7. maddeye dayanarak, ülkenin herhangi bir yerini işgal hakkı tanınıyor, Doğu Anadolu'da bir Ermeni Devleti kurulması için olanak hazırlanıyor ve İtilaf Devletleri'ne işgallerine yardımcı olunacağı belirtiliyordu.

İtilaf Devletleri, özellikle İngiltere, savaştan yenik çıkmış olan Almanya, Avusturya ve Bulgaristan'a Osmanlı Devleti'ne uyguladıkları paylaşma politikasını izlemiyorlardı. Almanya, Avusturya ve Bulgaristan'ın topraklarına ateşkes imzaladıkları tarihte İtilaf devletleri askerlerince girilmişti. Oysa Osmanlı Devleti ateşkes imzaladığı tarihte ülkesine düşman askeri girmemişti. İngiltere, Mondros'un imzalanmasından sonra Türk Ulusu'na doğu ulusu gözüyle bakıyor, Türk Ulusu'nu padişahın buyruğu altında bir sürü olarak görüyor ve padişah elde edilince tüm ulusun da avuç içinde olacağını düşünüyordu. Lloyd George'nin planı, Yunanistan'ı yeter derecede güçlendirmek ve Güney Kafkasya'da Rusya ile Osmanlı Devleti arasında kalmış olan hükümetlere yardım edip, Osmanlı Devleti'ni doğudan ve batıdan istila ve baskı altına almaktı. Avrupa'nın hasta adamı ölmüş ve mirasını paylaşmak birinci derecede İngiltere'nin sonra Fransa ve diğerlerinin eline kalmıştı. Rusya savaştan çekilmiş olduğu için Doğu Sorunu nu İngiltere ve Fransa'nın diledikleri gibi çözebileceklerdi. Avrupa'yı pasta dilimleri gibi, ulusal sınırlara bakmaksızın bölen, II. Dünya Savaşı'nın tohumlarını daha o zaman eken İtilaf Devletleri tüm Orta Doğu'yu, yani Osmanlı Devleti'nin topraklarını yağma edebilecek şekilde ele geçirmişlerdi. 1878'den beri Osmanlı Devleti ile ilgili politikasını değiştirmiş bulunan İngiltere, Osmanlı Devleti'nin artık yaşayamayacağına karar vermişti.Yüzyıllardır güneye inmek isteyen Rusya'nın Balkanlar üzerinden Boğazlara ve Kafkasya üzerinden ise İskenderun ve Basra Körfezleri'ne ilerleyişinin ve buraları ele geçirmesinin Osmanlı Devleti tarafından durdurulamayacağını gören İngiltere, 1. Dünya Savaşı sonunda, kendi politikasını uygulama olanağı bulduğundan Kafkasya'daki Rus ilerleyişini durdurmak için Ermenistan ve Balkanlar'da ilerleyen Rus tehlikesine karşı da Ege Denizi'ne egemen, Batı Anadolu'yu hatta Kıbrıs'ı da içine alan güçlü bir Yunanistan yaratmak ve İngiltere'nin desteğinde bu devletleri Rusya'ya karşı tampon olarak kullanmak, bu sayede İngiltere'nin sömürge yollarının güvenliğini sağlamak istiyordu. İşte Mondros Ateşkes Antlaşması İngiltere'nin bu politikasının ürünü olarak İngiltere temsilcisi Amiral Calthrope'nun dikte ettirdiği şekilde kabul edilmişti.
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol